Kastamonu değerleri 2: Hz. Şeyh Şaban-ı Veli

GELİŞİNİZ GÜLE GÜLE, GİDİŞİNİZ GÜLE GÜLE, HER İŞİNİZ GÜLE GÜLE

Kastamonu, Taşköprü ilçesi, Gökçeağaç Bucağı (Hanönü ilçesi)Çukurçayı köyünde babasız olarak doğdu. (1470 Fatih dönemi) 3 yaşında Annesini kaybetti. Anadan yetim, babadan öksüz kaldı. Taşköprülü hayırsever bir hanım tarafından evlad edinilerek okutuldu. İlk tahsilini ve hafızlığını Kastomonu’da, yüksek tahsilinide İstanbul’da yaptı. Tefsîr, hadîs, fıkıh ve zamanın fen ilimlerini öğrendi.

İkinci Bayezıd dönemi idi. Saray başta olmak üzere Halvetilik revaçtaydı. İstanbul’da genellikle Fatih Medresesinde kaldı. Boş zamanlarında tekkeleri dolaştı, tasavvufa meraklıydı, nihayet müderrislik icazetini alarak Kastamonu’ya dönmek üzere yola çıktı.

Hz Pir; birkaç arkadaşıyla1498 yılında Bolu’dan geçerken, arkadaşları Hayreddin Tokadi Dergahı’na gidelim diye ısrar ettiklerinde; ilahi ve zikir seslerini duyup sanki geleceğini görüyor gibi uzunca bir zaman düşündü ve sonra dedi ki; ”Onlar Hak aşıklarının gönlüne cezbe salarlar, onlar bir zincirci taifedir ki aşıkları kendi taraflarına ve silsilelerine çekerler.” Buyurmuş ve Hayredin Tokadi Hz’nin dergahına misafir olmuşlardır. Ne var ki, bu Halvetî Tekkesi Şaban Efendiyi derinden etkilemiş ve bu uğrak yerinde 12 sene kalıvermişti. Edeb ve kemalini burada tamamladı. Hilafet makamına yükseldi. Hayreddin Tokadî Hz’leri 1510 yılında icazetini yazıp Kastomonu’ya vazifeli olarak gönderdi.

Kastamonu’da ilk zamanlar şehrin kuzeyinde Honsalar Camii’nde irşad vazifesini yürütürken çıkan bir yangın sonucu Hisarardı Semtinde Seyyid Yahya Şirvani Hz’nin halifesi olan ve 1459 yılında vefat eden Kastamonulu Seyyid Sünneti Hz’nin dergahına yerleşti. İrşad vazifesini buradan sürdürerek doğuyu ve batıyı aydınlatıp Halvetî yolunun Şabaniyye Kolunu inşaâ etti. Hz Pir; Nakşi, Kadiri, Halveti'yi cem edip birleştirerek, cehri ve hâfi olarak Şabaniyye'yi kurdu.

Hz Pîr evlenmemişlerdir. Mürşidi İnsü Can, Mürşidüs Sakaleyn denmesi de insanlara ve cinlere Mürşid ve Pîr olmasındandır. Yetiştirdiği sayısız zattan 360 kişiye hilafet vermiştir. Bunlar dünyanın her tarafına Halveti yolu Şabaniye kolunu götürmüşlerdir. Afrika, Mısır, Afganistan, Pakistan, Hindistan, Makedonya’da günümüzde bile devam etmektedir.

4 mayıs 1569(H 976) yılında gün doğarken Âhirete irtihal etmişler, medrese yıllarından arkadaşı olan ve tarikatın İstanbul ayağını idare eden Süleymaniye vaizi Şeyh Muharrem Efendi cenazesini yıkamış ve namazını kıldırmışlardır.

Türbesine Kethûda Ömer Bey başlamış Şeyh Ömer Fuadi Hz’leri 1614’de tamamlamıştır. Bu mübarek türbe günümüzde gece ve gündüz ziyaret mekanıdır. Pîr Hz ‘nin kerametleri çoktur, Asa Suyu diye bilinen Zemzem suyu kerameti Türbesinin avlusunda kaimdir.

Şaban ı Veli Hz'leri Kastamonu’ya vazifeli olarak ilk geldiğinde Kastamonu’da oturan ermişlerden İsa Dede dervişlerine “Kemâl sahibi bir boyacı geliyor” yola çıkıp karşılayın buyurdu. Dervişler, Derbend-Suluk mevkiinde beklediler. Hz. Pîr onların yanına geldiğinde musafahalaştılar. –“Nerden gelip nere gidiyorsun” diye sorduklarında –“Hak’dan geldik Hak’ka gideriz” diyerek kendini gizledi. Dervişler İsa Dede’ye hehalde bahsettikleri zatın gelmediğini söylediler. İsa Dede Hz Pîr’i  bilmiş ve boyacı diye tanıtmış, sırrını açığa vurmamıştı. O’nun hali böyleydi. Hep gizlenmeyi severdi.

Bir gün dervişlerden biri, Efendim sırtınızdaki aba epeydir kirlendi müsaade edin de yıkayayım dedi kimseye hayır demeyen Hz pir, olur buyurdu ve abasını dervişe verdi. Hizmetli derviş abayı yumak için leğene koyunca aba suyun etkisiyle dağıldı ve parçalandı. Hz pir gülümseyerek “Üzülme zaten biz bu dünyaya üryan geldik, üryan gideceğiz.” buyurması meşhurdur.

Şa'bân-ı Velî, dünyaya hiç meyletmezdi. Takvâ ve verâ ehli idi. Haramlardan şiddetle kaçar, hattâ şüpheli korkusu ile mübahların bile fazlasını terk ederdi. Zamanlarını bir dakika boşa geçirmezdi. Vaktini ibâdet ve insanlara faydalı olmakla geçirirdi. Kendisine sığınanları boş çevirmezdi. Dîn-i İslâmı yaymak, Ehl-i sünnet îtikâdını ve Ehli beyt sevgisini herkese anlatmakla vaktini değerlendirirdi. Dînin emirlerini yapmayan ve yasaklarından kaçınmayanlara ziyâdesiyle nasîhat ederdi. Getirilen hediyeleri, kendisi zâhiren çok fakîr olduğu halde, hepsini muhtaçlara, yetimlere dağıtırdı. Halkın arasında Hakk'ı anardı. Görünüşte insanlar arasında bulunurdu, fakat kalbi ile hep Allahü Teâlâyı hatırlar, hakîkî sahibinden biran bile gafil olmazdı. Yaptığı duâlar, kabûl olurdu.

Talebelerinden Muhyiddîn Usta anlattı: Bir gün hocamız Şa'bân-ı Velî hazretlerinin huzûrunda idik. Ilgaz yolundan bir kimse geldi ve hocamızın elini öptükten sonra; “Efendim! Yol üzerinde bir değirmenimiz vardı. Bir arkadaşımla değirmenin taşını değiştirecektik. Yani taşı kaldırdık, tam koyacakken derenin dibine yuvarlandı. Dereden tekrar çıkarıp yerine koymamız mümkün değildi. Çünkü taş çok ağırdı. Ne yapacağımızı düşünüp dururken, hatırımıza siz geldiniz ve; “Yetiş ey Şa'bân-ı Velî hazretleri!..” diye imdât istedik. O anda bir el, değirmenin taşını aşağıdan aldığı gibi, getirip yerine koydu. İşte, orada gördüğüm el ile bu öptüğüm el, aynı eldir.” dedi.

Talebelerinden Mehmed Efendi anlattı: “Şa'bân-ı Velî hazretlerinin talebesi olmakla şereflendiğim sıralarda, onun pek çok kerâmetlerini gördüm, hâllerine şâhid oldum. Horasan evliyâsından biri, talebelerinden hâl ehli olan birkaçına; “Anadolu’da derecesi yüksek, pek kıymetli bir velî yetişti. Arzu ettiği an melekler âlemini seyretmektedir. Siz de ziyaretine gidiniz. Onun feyz ve bereketine, teveccühlerine kavuşunuz.” buyurdu. O talebeler de Anadolu’ya doğru yola çıkıp Kastamonu’ya yaklaştılar. Bu sırada Şa'bân-ı Velî, iki talebesine bir ayna verip; “Horasan dervişlerinden üçü ziyaretimize gelmektedir. Aynayı bu gelenlere veriniz.” buyurdu. Aynayı alan iki talebe, Horasanlı dervişleri karşılamaya çıktılar. Yolda karşılaştıklarında, emânet olan aynayı gelenlere verdiler. Horasanlı dervişler aynaya baktıklarında, içinde Şa'bân-ı Velî’nin tebessüm ederek kendilerine baktığını gördüler. Bu hâle hayret ettiler ve; “Bize bu kâfidir. Göreceğimizi gördük, Şa'bân-ı Velî’nin teveccühlerine kavuştuk.” diyerek Horasan’a döndüler.”

Şa'bân-ı Velî’ye bir gün fakir bir kimse gelerek; “Efendim! Fakirim. Bir merkebim vardı, o da öldü. Şimdi ne ile çocuklarımın geçimini temin edeceğim? Ne olur duâ buyurun da, Cenâb-ı Hak beni nâmerde muhtaç etmesin.” dedi. Şa'bân-ı Velî de, ellerini açarak bu fakir için Allahü Teâlâ’ya yalvardı. O sırada bir atlı, yedeğinde bir katır ile Şa'bân-ı Velî hazretlerinin huzûruna varıp; “Efendim! Bu katırı size hediye etmek niyetiyle tâ memleketimden geldim. Lütfen kabul buyurunuz.” dedi. Şa'bân-ı Velî, yanında duran fakîre dönerek; “Ey fakîr! Allahü Teâlâ’nın sevdiklerine olan bağlılığın ve muhabbetin sebebiyle, Cenâb-ı Hak sana, merkebin yerine daha güçlü bir katır ihsan etti. Nimetinin şükrünü bil ki, daha da çoğaltsın.” buyurdu ve katırı fakire teslim etti. Katırı getiren kimse, bu işe şaşırıp kaldı ve hayretinden; “Suphanallah” deyince, etraftakiler; “Niçin hayret ediyorsun?” diye sordular. O kimse de; “Bu katırı yarın getirecektim. Lâkin içime, hayırlı işi geciktirme, diye bir düşünce geldi. Bunda bir hikmet var diyerek acele ettim.” dedi.

Kürekçi Mustafa isminde, Şa'bân-ı Velî’yi çok seven biri anlattı: “Birisine bin iki yüz akçe borcum vardı. Onu ödemek için çok çalıştığım hâlde bir türlü para biriktirip veremedim. O kimse de, zaman zaman gelip parasını istiyordu. Ben her defâsında; “Biraz daha mühlet ver.” diyordum. Bu durumun böyle devam etmeyeceğini anlayınca, bir velînin kabrine giderek; “Yâ Rabbî! Enbiyân ve bu evliyân hürmeti için, bana borcum kadar dünyalık ihsân eyle!” diye duâ eyledim. Oradan ayrıldıktan sonra, aklıma Şa'bân-ı Velî hazretleri geldi. Huzûr-i şerîflerine vardığımda yanında kimse yoktu. Beni görünce, oturduğu minderin altını işaret ederek; “Bunun altındakileri al!” buyurdu. Elimi uzatıp, bir miktarını aldım. Hepsini almadığımı görünce, bana; “Hepsini al. Hak Teâlâ oradakilerin hepsini senin için gönderdi.” buyurdu. Bunun üzerine hepsini aldım. Sonra benim için el kaldırıp; “Yâ Rabbî! Bunu darda koyma.” diye duâ etti. Huzurundan ayrıldım. Tenhâ bir yere vardığımda paraları saydım, tam borcum kadardı. Çok sevindim. Hemen gidip borcumu verdim. O günden beri hiç kimseye borçlanmadım, elhamdülillah.”

Murâd Halîfe ismindeki imâm, bir gün Şa'bân-ı Velî’yi ziyarete geldi. O sırada Şa'bân-ı Velî câminin bahçesinde talebeleriyle oturmuş sohbet ediyordu. Murâd Halîfe, bir müddet onların yanına oturup sohbeti dinlemeye başladı. Dinledikçe, Şa'bân-ı Velî hazretlerinin büyüklüğünü anlıyordu. Bir ara Şa'bân-ı Velî’nin mübârek başını câminin kubbesi yüksekliğinde gördü. Hemen varıp, Şa'bân-ı Velî’nin dizinin dibine oturdu ve elini öpmeğe başladı. Talebelerden biri yavaşça; “Bu adam ne yapıyor? Durup dururken hocamızın elini öpüyor.” deyince, yanındaki kalp gözü açılmış olan talebe de; “Eğer hocamızın mübârek başının Arş-ı âlâya değdiğini görse, zevkten helâk olurdu.” dedi.

Şa'bân-ı Velî, zaman zaman şehrin kenarında bulunan bir ulu çınar ağacının yanına gider, ağacın kovuğu içine oturarak Allahü teâlâyı zikreder, mahlûkları hakkında tefekkür ederdi. Bir gün, böyle ağacın kovuğunda tefekkür edip otururken, bazı kimseler gelip Şa'bân-ı Velî’yi çağırdılar. Tefekkür etmeyi bırakıp gelenlerle beraber şehre giderken, arkalarında bir gürültü koptu. Geriye döndüklerinde, koca çınar ağacının da peşlerinden geldiğini gördüler. Bunun üzerine Şa'bân-ı Velî; “Ey yaşlı çınar! Daha gelme, yerinde kal!” buyurunca, köklerini sürükleyerek gelen ağaç, olduğu yerde kaldı.

Talebelerinden Ömer Füâdî Hz’i anlattı: Teyzemin başı çok ağrıyordu. Bu baş ağrısı için gitmedik doktor, içmedik ilâç bırakmadık. Kimden ne ilâç duyarsak onu deniyorduk. Fakat netice hiç değişmiyordu. Bir gün Şa'bân-ı Velî’ye gittik, durumu anlattıktan sonra duâ istedik. “Kur’ân-ı kerîmin her harfinde bin derde bin devâ vardır. Ondan şifâ aramayan şifâya kavuşamaz.” buyurdu ve bir Fâtiha-i şerîfe okudu. Oradan ayrıldık, eve gelirken teyzeme ağrısını sorduğumda; “Elhamdülillah hiçbir ağrı ve sızı kalmadı.” diyerek Şa'bân-ı Velî’ye duâ etti.

Şa'bân-ı Velî Hazretleri ömrünün son günlerinde rahatsızlandı. Hastalığının son günlerinde talebelerini başına toplayarak, ayrı ayrı nasihatlerde bulundu. Her biriyle vedalaştı. Helalleşti. Son nefesinde Kelime-i şehâdet getirerek vefât etti. Kastamonu’nun Hisarardı civarındaki türbesine defnedildi.