573 Sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede; “Özel eğitim gerektiren birey”, çeşitli nedenlerle, bireysel özellikleri ve eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından beklenen düzeyden anlamlı farklılık gösteren birey,
“Özel Eğitim”, özel eğitim gerektiren bireylerin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş personel, geliştirilmiş eğitim programları ve yöntemleri ile onların özür ve özelliklerine uygun ortamlarda sürdürülen eğitimdir şeklinde tanımlanır.
Günümüzde özel gereksinimli bireyler anne karnında ve doğum sonrasında yapılan testler neticesinde ve ilerleyen süreçte bebeğin aile hekimlerine götürüldüğü zamanlarda yapılan kontrollerde hastane tarafından özel gereksinimli birey olup olmadığı tespit edilebilmektedir. Bu şekilde bir tespit gerçekleştiğinde yapılması gereken ilk iş hastaneden alınacak “Çocuklar İçin Özel Gereksinim Raporu (ÇÖZGER)”dur. Bu rapor ile Rehberlik ve Araştırma Merkezine (RAM) başvurup bebeğin/çocuğun hayatının ileriki dönemlerinde özel gereksinimden etkilenmişlik durumunun asgariye indirilebilmesi adına eğitim tedbirlerinin alınması gerekmektedir.
Özel gereksinimli çocuğa sahip olduklarını öğrenen veliler sırası ile şok, reddetme, depresyon, karmaşa, suçluluk, kızgınlık, pazarlık, kabul ve uyum gibi evrelerden geçerler. Zaman zaman bu evrelerin birinde takılıp kalabilir ya da üstesinden geldikleri bir evreye tekrar geri dönebilirler. Bu sebepledir ki veliler çocuklarının özel gereksinimli birey olduğunu öğrendiklerinde ne yapacaklarını bilemezler. Çünkü hayatlarında hiç düşünmedikleri bir durumla karşı karşıya kalmışlardır. Peki çocuğunun özel gereksinimli birey olduğunu öğrenen veliler ne yapmalıdırlar?
Bebek/çocuk ya da bireyin özel gereksinimlilik durumu hastane tarafından tespit edilmemiş ise başvurulması gereken ilk kurum Rehberlik ve Araştırma Merkezi olmalıdır. RAM’da yapılacak eğitsel değerlendirme ve tanılama neticesinde velilere ne yapmaları, hangi birimlere başvurmaları, eğitim açısından hangi tedbirlerin alınması gerektiği konularında bilgi verilir. RAM bireyi zihinsel alanda değerlendirir ve tanımlar (Zihinsel yetersizlik ve üstün yetenek). Bunun dışında şüphe duyduğu alanlarda bireyi hastaneye yönlendirmek suretiyle sağlık kuruluşunun görüşünü ister. (Görme, İşitme ve Bedensel yetersizlik, Otizm spektrum bozukluğu, Özel öğrenme güçlüğü, Dil ve konuşma güçlüğü, Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, Duygusal ve davranış bozukluğu, Serebralpalsi).
Anayasa’nın 42.maddesi “Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz” ve “Devlet, durumları sebebiyle özel eğitime ihtiyacı olanları topluma yararlı kılacak tedbirleri alır.” der. Bu kapsamda yapılan inceleme ve hastaneden gelen 18 yaş altına yönelik, “Çocuklar İçin Özel Gereksinim Raporu”, 18 yaş üstüne yönelik “Erişkinler İçin Engellilik Sağlık Kurulu Raporu” doğrultusunda RAM tarafından önerilen eğitim tedbiri İl Özel Eğitim Hizmetleri Kurulu tarafından tekrar incelenmek üzere ret edilir ya da onaylanır.
Bu eğitim tedbirleri 0-36 ay arasındaki bebekler için Erken Çocukluk Eğitimi, 36-78 ay arasındakiler çocuklar için Okul öncesi tam zamanlı kaynaştırma, Özel Eğitim Anaokulu, Evde Eğitim, Özel Eğitim Sınıfı, zorunlu eğitim çağındaki çocuklar için, Özel eğitim okulları, Tam zamanlı kaynaştırma, Özel eğitim sınıfı, evde eğitim, evde bakım, zorunlu eğitim çağının dışına çıkmış bireyler için Halk eğitim merkezi mesleki kursları şeklindedir. Tüm bu bebek/çocuk ve bireyler Sağlık kurulu raporuna göre RAM bünyesinde bulunan Özel Eğitim Değerlendirme Kurulunun kararı ile özel özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinden bireysel, grup ve evde destek eğitim alabilirler.
Tam zamanlı kaynaştırma tedbiri verilen öğrenciler için öğrencinin kayıtlı bulunduğu okulun Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı Geliştirme Birimi tarafından uygun görmesi durumunda, öğrenciye haftalık ders saatinin %40’ını geçmeyecek şekilde destek eğitim odasında, birebir ya da en fazla üç kişilik gruplar halinde eğitim verilebilir. Halk eğitim merkezi kurslarına yönlendirilen bireyler içinse, eğer eğitim görevlisi veya usta öğretici varsa bir kursiyer için dahi kurs açılabilir.
Alınan resmi eğitim tedbirlerinden evde eğitim tedbirinin her yıl Ağustos ayı içinde yenilenmesi gerekir. Diğer tedbirlerin veli ya da okul tarafından herhangi bir itiraz olmadıkça kademeler arası geçişlere kadar yenilenmesine gerek yoktur. Alınan tüm resmi tedbirler gerekli şartlar sağlandığı takdirde RAM’ın önerisi ve İl Özel Eğitim Hizmetleri Kurulu’nun kararı ile kaldırılabilir.
Sağlıklı nesiller yetiştirmek ve özel gereksinimli bireylere en doğru ve uygun eğitimi verebilmek dileğiyle…
Uzm. Öğrt. Rıfat ÇAKIR
Rehberlik ve Araştırma
Merkezi Müdürü
