Kovid-19 salgını bir yıldan fazla zamandır hayatımızda. Pandeminin fiziksel olarak birçok olumsuz etkisinin yanında psikolojik anlamda da biz fark etmesek bile, üzerimizde birçok olumsuz etkisi oldu ve olmaya devam ediyor.
Salgın sadece fiziksel anlamda bir sağlık krizi olarak değil, aynı zamanda ruh sağlığı açsından da acil durum olarak değerlendirilmelidir.
Geçmişe baktığımızda salgınların sadece bireyleri fiziksel olarak etkilemekle kalmayıp, ruh sağlığı açısından uzun yıllar olumsuz etkilediği görülmüştür. Virusün ilk ortaya çıktığı zamanlar, insanlar çoğunlukla fiziksel sağlığa yoğunlaştılar. Ruh sağlığı acil olarak görülmedi ve göz ardı edildi. Ancak yapılan çalışmalara göre (SARS epidemisinde yapılan çalışmalarda destekler nitelikte), salgın sona erdikten sonra bile uzun yıllar bu salgının olumsuz etkileri devam edecek.
Bugün baktığımızda uyku ve beslenme düzenlerimizin yanında iş, okul ve özel hayatımızdaki normallerin değişmesi bizi yeni anormallere alışmaya yöneltti. Eski normallerimizin beklenmedik "kaybı" bizi bir tür yas sürecine yöneltmiş olabilir. Virusün ortaya çıkmasından bu tarafa verdiğimiz tepkilere baktığımızda yas sürecinin aşamalarını adım adım ilerlediğimizi görebiliriz. Bu aşamalara baktığımızda ise ilk önce inkar ettik (virus bizi etkilemez), sonra öfkelendik (normal hayatımı engelliyor), ardından pazarlık evresi geldi (tamam önlemlerimi alıyorum eskiye dönelim), daha sonra üzüntü/depresyon evresi geldi (eskisi gibi asla olmayacak ve ne zaman biteceğini bilmiyorum), en son evrede kabullenme (süreç devam ediyor ve kendi yoluma bakmam lazım) dedik.
Şu an hala devam eden pandemi ve yeni gelen önlemler ister istemez hepimiz için çok zorlu. Kaybettiğimiz eski normallerimiz zaman zaman öfkeli hissetmemize neden olabilir. Bu öfkemizi de istemeyerek de olsa hiç olmadık yerlerden çıkartabiliriz. Örneğin sağlık çalışanları, öğretmenler, polisler ve bazen en sevdiklerimizden ailemizden. Öfke anormal sürecin getirisi normal bir tepki olabilir. Ancak bunu gerçekten canı uğruna bizim için çalışan insanlardan çıkartmamız büyük bir yanlış olacaktır. Yoğun stres altında dinlenmeden çalışan sağlık çalışanları, uzaktan öğrencilerine ders anlatmaya çalışmanın yanında vefa gruplarında insanlara yardımcı olan öğretmenler, gece gündüz durmadan çalışan güvenlik güçleri, canımızdan öte sevdiklerimiz ve niceleri bizim öfkemizi çıkartacağımız kişiler değiller. Bizim bu kadar öfkeli olmamızın nedeni o insanlar değiller. Bu nedenle öfkemizi hak etmeyen insanlardan çıkartmamamız gerektiğini düşünüyorum.
Klinik Psikolog Canahmet BOZ
