Diğer yazılarımda olduğu gibi bu yazımda da konuşacağım konunun öncelikle kelime anlamının ne olduğunu anlatarak başlayacağım.
Uyku, TDK'ya (Türk Dil Kurumuna) göre dış uyaranlara karşı bilincin, bütünüyle veya bir bölümünün yittiği, tepki gücünün zayıfladığı ve her türlü etkinliğin büyük ölçüde azaldığı dinlenme durumu şeklinde açıklanmıştır.
Uykunun insan üzerinde hem fiziksel hem de psikolojik açıdan çok büyük etkisi vardır. Öncelikle uyku bir davranıştır. Kulağa biraz garip gelebilir, çünkü yürüme, koşma ya da konuşma gibi aktiviteleri davranış gibi düşünürüz. Uyku evrelerinden birisi olan hızlı göz hareketleri dışında, aslında uykunun hareketten bir farkı yoktur.
Beynimizde saatlerin bulunması kulağa tuhaf gelebilir. Ancak beynimizin belli bir bölgesinin sorumlu olduğu uyku-uyanıklık saatinin yanı sıra birçok saat bulunur. Uyku-uyanıklık günlük ritimleri (Sirkadiyen ritim) ışık tarafından düzenlendiği için, gün ışığı yokluğunda uyku bozuklukları ortaya çıkabilir. Gün ışığı melatonin (doğal bir nörotransmitterdir ve uyku-uyanıklık sistemi kontrolü ile ilişkili hormondur) salınımını azaltmaktadır ve karanlık ortamlarda gece saatlerinde salınım artar ve uyku başlar. Bu nedenle geceleri yatarken odanızın tamamen karanlık olması, telefonun ve televizyonun kapalı olması çok önemlidir. Çünkü gece telefona baktığınızda beyin telefondan gelen mavi ışığı gün ışığı olarak algılayıp, melatonin salınımını azaltacak ve daha geç saatlerde uykuya geçeceksiniz. Özellikle pandemi sürecinde evde bulunma sürelerimiz arttı. Bununda telefon, televizyon gibi teknolojik cihazlarda geçirdiğimiz süre artmıştır. Dolayısıyla gün ışığından daha az yararlanmaktayız. Gün içerisinde gün ışığının eve girmesini sağlamak, belki bazen balkona ya da cama çıkmak faydalı olabilir. Sirkadiyen ritmimiz düzenli bir şekilde çalıştığında; obezite, kalp hastalıkları, tansiyon, diyabet, depresyon, uykusuzluk gibi rahatsızların riskleri de azalmaktadır. Sirkadiyen ritmin faydaları göz önünde bulundurulduğunda, özelliklede pandemi sürecinde, sirkadiyen ritmimizin olumsuz etkilenmemesi için gün içinde gün ışığından olabildiğince faydalanıp geceleri tamamen karanlık ortamlarda uyumaya önem göstermemiz gereklidir.
Klinik Psikolog Cahahmet BOZ
