1) Taşeron yasası kimleri kapsayacak? Yapılan açıklamalara göre, çıkarılacak yasa merkezi ve yerel yönetimlerdeki taşeron işçiler ile 4-C’li geçici personel ve mevsimlik işçileri kapsayacak. Özel sektörde çalışan taşeron işçiler kapsamda olmayacak. Merkezi yönetimlerde çalışan yaklaşık 450 bin taşeron işçi, yerel yönetimlerde çalışan yaklaşık 400 bin işçi, 4-C statüsünde çalışan 25 bin geçici personel ve 23 bin mevsimlik işçi kapsamda olacak.
2) KİT’lerde çalışan taşeron işçiler kapsamda olacak mı? Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Jülide Sarıeroğlu, kadro verilecek taşeron işçileri açıklarken merkezi yönetim kapsamındaki kurum ve kuruluşları tek tek saydı. Ancak kamu iktisadi teşekkülleri (KİT) ile kamu sermayeli kuruluşlara değinmedi. Basına yansıyan haberlere göre, KİT’lerde çalışan taşeron işçiler ile ilgili Maliye Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bir çalışma yürütüyor. KİT’lerdeki taşeron işçilerin kadroya alınıp alınmayacağına bu çalışma neticesinde karar verileceği ifade ediliyor. Sonuç olarak belirsizlik sürüyor.
3) Taşeron işçilerin hepsine kadro verilecek mi? Merkezi yönetimlerdeki taşeron işçilere farklı, yerel yönetimlerdeki taşeron işçilere farklı bir düzenleme öngörülüyor. Merkezi yönetimlerdeki taşeron işçilere kadro verilecek. Yerel yönetimlerde çalışan taşeron işçiler belediye iktisadi teşekküllerine geçirilecek.
4) Merkezi yönetimlerde çalışan işçiler hangi kapsamda kadroya alınacak? Yapılan açıklamalara göre merkezi yönetimlerde çalışan taşeron işçiler, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4. maddesinin (D) fıkrası kapsamında “kadrolu işçi” olacak. Hangi kamu kurum ve kuruluşunda çalışıyorsa orada çalışmaya devam edecek. Hangi işi yapıyorsa o işi yapmaya devam edecek. Örneğin üniversitelerde 4-D kapsamında çalışan kadrolu işçiler ile taşeron işçiler var. Buradaki taşeron işçiler, kadrolu işçiler ile aynı yasal statüye sahip olmuş olacak.
5) 4-D nedir? 4-D kapsamına girenlerin yasal durumu ne olacak? Devlet Memurları Kanunu’nun 4. maddesinde kamuda 4 farklı istihdam türü düzenlenmektedir. 4-A memur, 4-B sözleşmeli personel, 4-C geçici personel, 4-D ise işçidir. Kamudaki kadrolu işçiler, 4-D’de, “sürekli işçi kadrolarında belirsiz süreli iş sözleşmeleriyle çalıştırılan sürekli işçiler” şeklinde tanımlanmaktadır. 4-D kapsamındakilere Devlet Memurları Kanunu uygulanmaz. 4-D kapsamındakiler, İş Kanunu’na tabi işçilerdir. Belirsiz süreli iş sözleşmesi ile işçi olarak çalışırlar.
6) 4-D’nin yasal güvencesi nedir? Sürekli işçi kadrosunda çalışmak, memur güvencesinde olmak anlamına gelmez. Sürekli işçi kadrosu, emekliliğe kadar çalışma garantisi vermez. 4-D’li kamu işçileri, İş Yasası’na tabi işçilerdir. İş Yasası’nın sağladığı güvenceler ile toplu iş sözleşmelerinde yer alan güvencelerden yararlanırlar. İşveren, İş Yasası’nda yer alan geçerli veya haklı nedenlere dayanarak 4-D’li işçiyi işten çıkarabilir. İşçi, geçersiz ya da haksız işten çıkarma halinde dava açıp kazansa bile işverenin işçiyi işe geri alma zorunluluğu yoktur. Öte yandan özelleştirme durumunda da 4-D’li işçiler işten çıkarılabilir, 4-C’ye ya da özel sektör işçiliğine geçmek zorunda kalabilir. Yani devlet memuru güvencesi söz konusu değildir.
7) 4-D’liler emekli olana kadar çalışır mı? Her ne kadar 4-D’li işçiler İş Yasası’na tabi olsa da, uygulamada 4-D’li kadrolu işçilerin çoğunluğu, emekli olana kadar çalışmakta, istisnai haller dışında işten çıkarılmamaktadır. Yani özel sektörden farklı olarak kamudaki 4-D’li işçilerin çoğunluğu, emekli olana kadar çalışma olanağına sahip olabilmektedir. Ancak bu uygulamadan kaynaklanan bir durumdur. Yasal bir zorunluluk söz konusu değildir.
8) 4-D’ye geçişte koşul aranacak mı? Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Jülide Sarıeroğlu, önce bir koşul aranmayacağını açıkladı. Ancak Bakan daha sonra merkezi yönetimlerde çalıştırılan taşeron işçilerin hem güvenlik soruşturmasından hem de sınavdan geçirileceğini açıkladı. Dolayısıyla, merkezi yönetimlerde çalıştırılan işçilerin en az iki koşulu karşılaması gerekecek. Güvenlik soruşturmasından geçemeyenler ve yapılacak sınavda başarısız olanlar, kadroya alınmayacak.
9) Tarih ve fiili çalışma koşulları aranacak mı? Başbakan Yardımcısı Bekir Bozdağ'ın yaptığı son açıklamaya göre, taşeron yasasının kamuoyuna duyurulduğu 4 Aralık 2017 tarihi milat kabul edilecek. Bu tarih itibariyle taşeronda çalışan işçiler çıkarılacak yasanın kapsamında olacak. 4 Aralık 2017 tarihinden sonra taşeronda ilk kez işe giren işçiler, kapsamda olmayacak. Öte yandan daha önce yıllarca taşeronda çalışmış olsa da, 4 Aralık 2017 tarihinden önce işten çıkarılmış ya da ayrılmış olanlar kadrodan yararlanamayacak. Ayrıca, iş sözleşmesi devam etmekle birlikte; analık izni, askerlik, hastalık gibi nedenlerle fiilen çalışmayanların da kapsama alınacağı ifade ediliyor.
10) Güvenlik soruşturması yasal zorunluluk mu? Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Jülide Sarıeroğlu, 15 Temmuz’dan sonra çıkarılan KHK ile kamuya alınacak herkes için güvenlik soruşturması şartı getirildiğini ve taşeron işçilerin de kamuya alınırken soruşturmadan geçirileceğini söyledi. Oysa 29 Ekim 2016 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 676 sayılı KHK, “güvenlik soruşturması ve/veya arşiv taraması yapılmış olmak” şartını sadece memurluğa atanma için getirdi. Dolayısıyla aslında taşeron işçilerin güvenlik soruşturmasından geçirilmesi yasal bir zorunluluk değil. taşeron
11) Güvenlik soruşturması nasıl ve kim tarafından yapılacak? İlgili mevzuata göre bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarında çalıştırılacak personel için güvenlik soruşturması, il emniyet müdürlükleri tarafından yapılıyor. Bu soruşturma kapsamında kimlik kontrolü yapılıyor, adayın aranıp aranmadığına ve kolluk kuvvetleri ile istihbarat merkezlerinin arşivlerindeki kayıtlarına bakılıyor, “yıkıcı faaliyetlerle” ilgisi araştırılıyor. Bu soruşturma da adayın “ahlaki durumu” ile ilgili bilgi toplanıyor; kumar, uyuşturucu, içki gibi bağımlılıklarının bulunup bulunmadığı, sır saklayıp saklayamadığı da araştırılıyor. Sonuç olarak güvenlik soruşturması, oldukça kapsamlı ve ucu açık bir biçimde yapılıyor. 12) Sınav yapılması yasal zorunluluk mu? İlgili mevzuata göre kamuya alınacak işçilere sınav yapılması gerekiyor. Ancak taşeron işçiler için yapılacak yasal düzenlemede, bir istisna öngörülerek, kadro verilecek taşeron işçilerin sınavdan istisna tutulması mümkün. Dolayısıyla mutlak bir yasal zorunluluk söz konusu değil.
13) Sınav nasıl ve kim tarafından yapılacak? Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanının açıklamasına göre sınav İş-Kur tarafından yapılacak, KPSS gibi bir sınav olmayacak, yapılacak işle ilgili basit ve karmaşık olmayan bir sınav olacak. Bakan, “göz korkmasın” dedi ancak ilgili mevzuatta hem yazılı sınav, hem mülakat yer alıyor. İşçilerin eğitim durumlarına göre farklı zorluk ve içerikte sınavlar öngörülüyor. Sınavın içeriği ile yazılı sınavın yanı sıra sözlü sınavın yapılıp yapılmayacağı gibi konularda belirsizlik sürüyor.
14) Güvenlik soruşturması ve sınavdan geçemeyenler ne olacak? Güvenlik soruşturması ve sınavdan geçemeyenler, kadroya alınmayacak. Taşeron şirket ihalesi de sona ermiş sayılacak. Dolayısıyla bu durumdakileri işsizlik bekliyor.
15) Emekli işçiler kadroya alınacak mı? Emekli olup, taşeronda işçi olarak çalışmaya devam eden işçilerin kadroya alınmayacağı açıklandı. Emeklilik koşullarını sağladığı halde emekliye ayrılmayıp çalışmaya devam eden taşeron işçilerin durumu belirsiz. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanının yaptığı açıklamalar, bu durumda olanların kadroya alınmayabileceğine işaret ediyor.
16) Emekli işçilerin kadroya alınması mümkün değil mi? 5335 sayılı Kanuna göre emekli veya yaşlılık aylığı alanların, aylıkları kesilmeksizin kamuda memur ya da işçi olarak çalıştırılması mümkün değil. Ancak mevzuatta bunun çeşitli istisnaları var. Örneğin milletvekilleri bu istisna kapsamında. Sonuç olarak, taşeronda çalışan işçilerin de yapılacak yasal düzenleme ile istisna kapsamına alınması ve kadrolu işçi olarak çalıştırılmasının önünde bir engel yok.
17) Başka koşullar aranacak mı? “Koşul-şart olmayacak” denilmesine rağmen şu ana kadar güvenlik soruşturması, sınav ve emeklilik koşulları açıklandı. Bununla birlikte Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı, yaş, eğitim gibi koşullar olmayacağını söyledi. Sonuç olarak başka koşul olup olmadığını görmek için yasa tasarını görmek gerekiyor. NET DÜZENLEMELER YAPILMAZSA HAK KAYIPLARI YAŞANACAK, ÜCRETTE EŞİTLİK SAĞLANMAYACAK taşeron
18) Kadroya geçiş nasıl ve ne zaman yapılacak? Yapılan açıklamalara göre yasa çıktından sonra 3 ay içinde kadroya geçişler tamamlanacak. Yasanın ardından taşeron işçiler çalıştıkları kuruma başvuru yapacak. Güvenlik soruşturması ve sınavın ardından, koşulları sağlayanlar kadroya alınacak.
19) Kadroya geçirilenlerin mevcut hakları ne olacak? Yapılan açıklamalara göre taşeron işçiler, mevcut hakları ile kamuya geçirilecek. Örneğin 10 senedir taşeronda çalışan işçi, 10 senelik çalışma (kıdem) süresi ile birlikte kamuya alınacak. Böylece yıllık izin, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kıdem zammı gibi süreye bağlı haklarda, kamudaki taşeronlarda çalışılan süre de dikkate alınacak. Ancak bu hakların tam olarak korunması için yasada çok açık ve net düzenlemeler yapılması gerekiyor. Aksi takdirde hak kayıpları söz konusu olabilecek.
20) Kadroya geçirilenlerin ücret ve mali hakları ne olacak? Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı, taşeron işçilerin mevcut ücret ve mali hakları ile kadroya alınacağını açıkladı. Dolayısıyla taşeron işçiler, son aldıkları ücret ve mali haklarla kadroya geçirilecek. Yani kadroya geçişten kaynaklı bir ücret artışı yapılmayacak. Mevzuat gereği kadroya geçirilen işçilere, yılda 52 günlük ücret tutarında ilave tediye (ikramiye) ödenecek.
21) Kadroya geçirilenlerin sendikal hakları ne olacak? Kadroya geçirilen işçiler, işçisi olacakları kamu kurum ve kuruluşu hangi iş kolunda ise o iş kolundaki işçi sendikalarına üye olabilecek. Örneğin hastanede temizlik işi yapan taşeron işçi bugün “Genel Hizmetler” iş kolunda yer alıyor ve bu iş kolundaki sendikalara üye olabiliyor. Ancak kadroya geçişten sonra bu işçiler, “Sağlık ve Sosyal Hizmetler” iş koluna girmiş olacak ve bu iş kolundaki işçi sendikalarına üye olabilecek. Taşeron işçi bugün “Genel Hizmetler” iş kolundaki bir sendikaya üye ise, kadroya geçişten sonra iş kolu değişeceği için bu sendikaya olan üyeliği sona erecek. İşçi, yeni iş kolundaki sendikaya üye olabilecek.
22) Kadroya geçirilenler, toplu sözleşmeden yararlanabilecek mi? Birçok kamu kurum ve kuruluşlarında kadrolu işçilerin toplu iş sözleşmeleri mevcut. Kadroya geçirilen taşeron işçiler, yürürlükteki toplu iş sözleşmesinin tarafı olan sendikaya üye oldukları takdirde bu toplu iş sözleşmelerinden yararlanabilecek. Böylece toplu iş sözleşmesinde yer alan sosyal yardımlar ve ücret artışları, bu işçilere de uygulanacak. Ancak Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’ndaki madde bu durumu açık ve net olarak düzenlemediği için, yapılacak yasal düzenlemede konuya açıklık getirilmesi gerekiyor. Aksi takdirde belirsizlik ve hak kayıpları söz konusu olabilecek.
23) Kadroya geçirilen işçiler ile kadrolu işçiler arasında eşitlik sağlanacak mı? Kadrolu işçiler, sendikalı ve yıllardır toplu iş sözleşmesi kapsamında çalışıyor. Dolayısıyla kadrolu işçilerin ücretleri belli bir seviyeye ulaşmış durumda. Ancak taşeron işçiler mevcut ücret düzeyleri ile kadroya alınacağı için, kadroya alınan taşeron işçiler ile mevcut kadrolu işçiler arasındaki ücret farkı devam edecek. Örneğin aynı hizmet süresine sahip, aynı işi yapan kadrolu işçinin ücreti 2 bin 500 TL, taşeron işçinin ise 1.500 TL. Eğer yasal düzenlemede bir intibak sağlanmaz ise bu fark devam edecek. Bununla birlikte bir önceki yanıtta belirtildiği üzere, taşeron işçilerin ücret dışı sosyal haklardan (çocuk yardımı, giyecek yardımı, gıda yardımı vb.) eşit koşullarda yararlanması söz konusu olabilecek. Ancak son kertede ücrette eşitlik sağlanmayacak. 24) Kadroya geçirilen işçilerden dava ve alacaklarından feragat etmesi istenecek mi? Taşeron işçilerin, muvazaa kararlarına dayanarak açtıkları alacak davaları ve sonuçlanan davalardan kaynaklanan alacakları mevcut. Yapılan açıklamalara göre, kadroya geçmek isteyen işçilerden bu dava ve alacaklarından vazgeçmeleri istenecek. Aksi takdirde bu işçiler kadroya alınmayacak.
25) Farklı ihaleler ile çalıştırılan işçilerin durumu ne olacak? Yapılacak düzenleme, “personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı” ihalesi ile çalıştırılan işçileri esas alıyor. Ancak kamuda farklı ihaleler ile çalıştırılan işçilerin bir kısmı bu kapsamda yer almıyor. Örneğin yemek alımı ihaleleri çerçevesinde çalıştırılan binlerce yemekhane işçisi bu kapsama girmiyor. Öte yandan sürekli olarak yapılan bazı işler, “anahtar teslim iş” olarak gösteriliyor ve buralarda çalışan işçiler de farklı değerlendiriliyor. Sonuç olarak çıkarılacak yasada gerekli düzenlemeler yapılmadığı takdirde, aslında fiilen taşeron işçi olarak çalışan çok sayıda işçi kadro kapsamına girmeyebilecek.DEVAM EDECEK
