1. Yapılan tatbikatlardan yaşanabilecek afetlere olumlu veya olumsuz yansıma olacağını, buna başta kendinizin ve ailenizin ihtiyacı olduğunu unutmayınız.
2. Kurum amiri /okul müdürü hazırlık aşamasından itibaren çalışmaları takip ederek tatbikata mutlaka katılmalıdır. Yapmış olmak için yapmaktan kesinlikle kaçınılmalı, tatbikat için belirli gün ve haftalar beklenmemeli, gece (pansiyonlar) gündüz, kış yaz tatbikat yapılmalıdır. Çünkü afetlerin belirli günü ve gecesi olmaz. Müsait olduğu halde, kurum amirinin/okul müdürünün katılmadığı tatbikat tam verimli olmaz. Zira öğrenciye telkinden çok temsil önem arz eder. Ön tekerleği arka tekerlek takip eder.
3. Okul müdürü ve yardımcısı başkanlığında en az dört kişiden oluşan "tatbikat planlama ve uygulama komisyonu" kurulmalı. Komisyon, öncelikle afet acil durum, sivil savunma servis başkanları, afet azaltma kulübü öğretmenleri ve ihtiyaç halinde diğer personelden oluşturulmalıdır.
4. Bu komisyon kuruma/okula uygun uygulanabilir bir deprem senaryosu hazırlamalı. Tatbikattan önce kurum amiri veya servis başkanlarınca görevli personele görevleriyle ilgili eğitim verilmeli, görevleri ilgili personele imza karşılığı tebliğ edilmelidir. (Bu görevler afet acil durum ve sivil savunma planlarında yazılıdır.) Bu komisyon tarafından önceden binanın her tarafı gezilmeli, deprem ve yangında ihtiyaç duyulacak malzemelerin genel kontrolü titizlikle yapılarak eksik hususlar varsa tutanak altına alınmalıdır.
5. Panik yaşanmaması için, zaman zaman öğrencilere, personele ve velilere haberli habersiz tatbikat yapılabileceği duyurulur. Anasınıfı, birinci kademe öğrencileri ve büyük deprem yaşamış kişilere daha çok dikkat edilir. Olumsuzluk yaşanmaması için güvenlik önemleri titizlikle alınır. İmkânlar oranında itfaiye, AFAD, 112 ambulans, polis, 187 doğalgaz vb. çağrılabilir. Olumsuzluk yaşanmaması için bu talebin de resmi yazı ile olması gerekmektedir.
6. Tatbikatta tereddüt edilen hususlarda kurumun sivil savunma uzmanı veya amiri ile irtibat kurulur. Milli eğitim müdürlüğü için, merkez görüşerek, ilçe ve köyler telefonla bilgi alabilir. Merkezdeki okul ve bağlı kurumların tatbikatlarına sivil savunma uzmanı gözlemci olarak davet edilir.
7. Tatbikata kurumdaki /okuldaki tüm personelin (kantinci dâhil) mutlaka katılımı sağlanır.
8. Alarm, zil, megafon sireni vs. kullanılarak depremin başladığı belirtilir.
9. Bu ihbarla beraber öğretmenler sınıflarda veya -öğrenciler teneffüste dışarıda iseler ona göre içeri girmemeleri ve dışarıda güvenli alanda korunmaları- ikazı yapılır. Çocuklar deprem oluyor! Panik yapmadan daha önceden öğrendiğimiz şekilde korunmaya çalışalım, der ve öğretmen de aynen uygular. Öğrenciler öncelikle sıranın yanına, sınıfın iç kısımlarına -kiriş kolon altına, kapı eşiğine saklanılmaz- duvar yanına üzerlerine düşebilecek televizyon, pano, florsan lamba vs. dikkat ederek çömelir veya duruma göre cenin vaziyeti alır ve başlarına mutlaka kitap, çanta, minder koyar.
10. Öğretmen ve öğrenciler en az 70-80 saniye bu konumda beklerler. Çünkü genelde bu sureden önce deprem biter. (6.2.2023 Maraş depreminde olduğu gibi daha fazla da sürebilir) Bu süre bitiminde öğretmen sınıf kapısını aralayarak -dışarıyı da gözetler- öğrencilerin normal konuma gelmesini, artçı depremlerin olabileceğini ve bundan korkmamalarını, bilinçli hareket etmelerini söyler ve onları bir iki cümle ile sakinleştirmeye çalışır. İkinci uyarıyla beraber tahliyenin başlayacağını duyurur. İki alarmın arasındaki bekleme süresi, binadaki güvenliğin sağlandığı zamandır.
11. Bu arada -hiçbir öğrenci dışarı çıkmadan- görevli idareci, nöbetçi öğretmen, nöbetçi öğrenci, hizmetli çıkış kapılarını açık konuma getirir. Merdivenler, koridorlar, kazan dairesi, çatı, bacalar, bayrak direği, ağaçlar, ihata duvarı vs. hızlı bir şekilde kontrol edilir, LPG, doğalgaz vanaları -tehlike varsa elektrikler- kapatılır. Öncelikle Afet Acil Durum/sivil savunma servislerinde görevli çekirdek personel hareketlenerek toplama bölgesinde pozisyon alır.
12. Tahliyede risk yoksa alarmla, zille, elektrik kesilmişse megafonla tahliye uyarısı yapılır.
13. Daha önceden belirlenen ve panolara asılan tahliye planına uygun olarak -özürlü öğrenci varsa dikkate alarak- en alttan (anasınıfı ve 1.2.3.4.5 …) başlamak üzere, 1 No’lu sınıf, önde sınıf başkanı, arkada öğretmen olmak üzere koşmadan -yavaş yavaş acele ediniz!- prensibince hızlı adımlarla koridor ve merdiven genişliğine göre -bir, iki, üç sınıf beraber olabilir- orantılı hareket ederler. Diğer sınıflar sessizce tahliye planına uygun olarak takip ederler. Başlarında mutlaka kitap, hafif çanta bulunur, bu mümkün olmazsa iki elle baş ve boyun bölgesi korunmaya çalışılır. Özellikle küçük çocuklara çantalarını ve diğer eşyalarını sınıfta bırakmaları hatırlatılır.
14. Alttaki son sınıf koridoru terk ederken, merdiven görevlisi öğretmen veya sınıf başkanı üst kata hareketlenmelerini söyler.
15. Tahliye olan sınıflar, bahçenin durumuna göre önceden belirlenen güvenli alanlara -bina yıkılması halinde genelde yüksekliğinin yarısı kadar alana yayılır- daire şeklinde, çömelerek, oturarak -ayakta kalmak psikolojik olarak daha rahatsız eder- düzen alıp, ortada sınıf öğretmeni veya başkan yerini alıp, acilen yoklama alır. Öğrencilerin panik yapmadan çok sessiz olmasını tembih eder.
16. Eksiklik varsa hemen idareye bildirilir. İdare eksik öğrenciler için öncelikle okuldaki Afet Acil Durum/sivil savunma servislerini göreve davet ederek arama kurtarma faaliyetlerini başlatır. Varsa yangınlara müdahale edilir. Sedye, merdiven, megafon, el lambası, yangın söndürme cihazı vs. mutlaka kullanılarak deneyim sağlanır. Kendi imkânlarıyla bu faaliyet yapılamayacak ise mahalli itfaiye veya Afet ve Acil Durum Müdürlüğünden yardım talep edilip binanın yakınındaki geçişi engelleyecek araçlar süratle kaldırılır. Bundan sonra valilik ve kaymakamlık talimatları doğrultusunda hareket edilir.
17. Görevli idareci veya görevli öğretmen tarafından basına (gelmişse) ayrıntısız genel bilgi verilir. Yanlış anlaşılacak beyanlardan kaçınılır. Tatbikatlara basın davet edilmelidir. Çünkü toplumda bilinçli afet kültürünün oluşmasına -doğru yapılmış tatbikatta- basının etkisi çoktur.
18. Öğrenciler evlerine (özellikle anasınıfı ve ilkokul öğrencileri) kesinlikle kendi başlarına gönderilmez. Velisi gelmiş olsa bile -çocuğunu habersiz alıp gitmemesi gerektiğini bilmeli- doğal afet sonrası öğrenci teslim tutanağı tanzim edilerek, öyle teslim edilir. Velisi gelmeyen öğrenciler, başıboş bırakılmaz. Acil yardım, emniyet veya jandarma görevlilerine tutanakla teslim edilir. Özellikle küçük ve pansiyonda kalan öğrenciler için, ulaşılabilecek bir yakınının ikinci bir alternatif telefon numarası istenir.
19. Tatbikat bitiminde -okul aile birliği/çevre esnaf işbirliği- afet sonrası düzenli yardım dağıtımına ve ihtiyaç sahiplerinin sıraya geçip ihtiyaç kadar almasına örnek teşkil etmesi ve aynı zamanda özellikle küçükler tarafından tatbikatın unutulmaması için, simit, ayran, meyve vb. dağıtımı yapılabilir. (Eski İstiklal İlköğretim okulunda velilerle beraber yaptığımız tatbikatta, simit, meyve suyu, çikolata, kırtasiye, kuruyemiş, düdük vs. dağıtıldı ve bu tatbikat hiç unutulmadı)
20. Tatbikat sonrasında veli, öğrenci, personel görüşleri alınır, komisyon tarafından değerlendirilip eksiklik varsa, bir sonraki tatbikatta telafisi için karar alınır. Tatbikatın organize edilmesinde görev alan personel ve kurallara uyan örnek sınıflar değerlendirilir. Marifet iltifata tabi olup en ucuz hediye aferindir, sırrınca, başarı belgesi, teşekkür vs. verilir.
Unutmayalım, güvenlik tedbirlerini almadan, bilinçsiz olarak okulu iki dakikada tahliye etmek yerine, güvenlik tedbirlerini alarak, panik yapmadan, bilinçli olarak okulu on dakikada tahliye etmek daha iyidir.
Söylersen unuturum, gösterirsen yarısını hatırlarım, ama tatbikat yaptırırsan hiç unutmam ve muhtemel doğal afetlerde hatırlar aynen uygulamaya çalışırım.
Yalnız yaptıklarımızdan değil, yapmamız gerekirken (ilgisizlik nedeniyle) yapmadıklarımızdan da sorumluyuz.
NOT: Basından takip edebildiğim kadarıyla, ülkemizde ve ilimizde icra edilen tatbikatların çoğu eksik veya yanlış yapılmaktadır. Yıllardır eğitim, denetim ve tatbikatlar yaptıran biri olarak bu noktada faydalı olabilmek adına yukarıdaki bilgileri sade anlaşır ve herkes tarafından uygulanabilir olması için süzgeçten geçirerek maddeler halinde yazmaya çalıştım.
Ümit ederim, gerek yangın, gerek deprem - ikaz/alarm tatbikatlarında diğer kurumlarda ve özellikle okullarda yapılan tatbikatlarda dikkate alınır. ‘Her mesleğin bir zekâtı vardır. Bizim mesleğin zekâtı da bazen saha da olmak bazen de uzaktan uzağa uyarmaya çalışmaktır.’ Şunu da ifade edeyim ki, "müşterisiz meta zayidir." Bunun için ben hep gerçek müşteri aramaya çalıştım. Bu bağlamda eskinin tekrarı babından son bir hatırlatma notu daha eklemem gerekirse;
Yasak savma cinsinden olmayıp samimi olarak deprem - yangın - ev/çevre kazaları - doğalgaz ve doğru kullanımı - soba zehirlenmesi - yıldırım düşmesi - acil numaralar ve önemi, başarı öyküleri vb. konularda kurum içi - kurum dışı 7/24 konferans verebilirim. Önemli olan şu süreli dünya da bir can kurtulmasına vesile olabilmektir. Vesselam Akif dedemizin tabiriyle "İnsan ölürse eseri / merkep ölürse semeri kalır"
TAVSİYE: 50 yılın birikimi olan, muhtevasında 660 adet farklı nükteli nasihatin yer aldığı Mahirane Söylemler ve -hikâyeden şiire sızan- Susamak, Depremle Yaşamak ve Kazalar geliyorum Demez kitaplarımı mutlaka okumanızı ve evlatlarınıza okutmanızı samimi olarak tavsiye ediyorum. 536 5681141 No’lu telefondan iletişime geçerek, benden imzalı olarak temin edebilirsiniz.
