Dirimin özü hayat (canlılık), aklınki özgürlük, bilimin ki gerçeklik mi? Ya dininki, onunki ölümsüzlük, tanımlama veya bağlanma mı?
Yaşama, bağlanma, özgürlük ve gerçeklik fenomen veya sorunları; yaşadığımız hemen tüm sorunlarla (yurttaşlık, okul, eğitim, insan, toplum modeli sorunlarıyla) içsel bir ilişki içinde bulunuyor, tüm hak ve özgürlükler aynı zamanda bu fenomenlerle ilişkili bulunuyor. Bu fenomenler dirim, din, akıl ve bilim gibi karşılıklara, kavram ve kurumlara ilişiyor.
Bu yazıda sadece bazı temel sorular dillendirilecektir.
**
Dirim, din, akıl ve bilimin özü nedir, ne tür işlevler görmektedir, ne tür işlevler görebilir?
Dirimin özü veya ana işlevi geçim-yaşam, dinin bağlanma, aklın özgürlük, bilimin gerçeklik arayışı mıdır?
Can ve canlılık yoksa dirim, bağlanma yoksa din, akıl yoksa özgürlük, gerçeklik arayışı yoksa bilim yok mudur?
**
Yaşam (can) dışı dirim, din dışı bağlanma, akıl dışı özgürlük, gerçeklik arayışı dışı bilim mümkün müdür? Nasıl?
**
Yaşama vazgeçilemez midir, bağlanma vazgeçilemez midir, özgürlük vazgeçilemez midir, gerçeklik arayışı vazgeçilemez midir? Bunlardan biri veya birkaçı vazgeçilebilir midir?
**
Dinin varlığını sürdürmek için yaptırımı, dirimin yaptırımı, aklın yaptırımı, bilimin yaptırımı var mıdır, nelerdir?
Dinin güdü ve yaptırımı bir yandan dışlanma-korku-cehennem, diğer yandan dahil olma-haz-cennet midir? Ölümsüzlük arayışı veya sırrı-gizi tanımlama mıdır?
Dirimin öncelikli güdü ve yaptırımı ölüm (cansızlık) veya yaşamda kalma (canlılık) mıdır?
Aklın güdü ve yaptırımı nedir? Özgür olmama veya özgür olma mıdır? Delilik veya akıllılık mıdır?
Bilimin güdü ve yaptırımı bilmeme veya bilme midir? Bilinçsizlik veya bilgi midir?
**
Din korku ve baskı olmadan varlığını sürdürebilir mi? Cehennem ve cennet olmadan varlığını sürdürebilir mi? İçte ve içsel mi, dışta ve dışsal mıdır?
Akıl ve bilim merak ve cesaret olmadan varlığını sürdürebilir mi? İçte mi dışta mıdır?
**
Yaşam, bağlılık, özgürlük, gerçeklik arasında sınır sorunları var mıdır, aralarındaki kesişme veya ayrışmalar nelerdir?
**
Yaşama, bağlanma, özgürlük ve gerçeklik arasındaki ilişkiler düzenlenebilir mi, nasıl olabilir?
**
Dirim, din, akıl, bilim birbirini ikame edebilir mi?
Din de bilim gibi aynı zamanda bilme arayışına mı denk düşüyor? Bilim ilerledikçe mitosun ve dinin bilgi işlevi zayıflamakta mıdır, anlamsızlaşmakta mıdır?
Din de akıl gibi aynı zamanda özgürlük arayışına mı denk düşüyor? Akıl ilerledikçe dinin alanı daralmakta mıdır?
Akıl aynı zamanda bilme arayışına mı denk düşüyor? Akıl ilerledikçe bilimin alanı daralıyor mu genişliyor mu?
Ölümsüzlük bulunursa din yine de devam eder mi, bulunamazsa hep din devam eder mi?
**
Dirimsel olan asgari şart mı? Dirim olmadan ölümsüzlük, akıl veya bilim olabilir mi, din olabilir mi?
Din olmadan dirim, akıl, bilim olabilir mi?
Akıl olmadan din, dirim, bilim olabilir mi?
Bilim olmadan din, dirim, akıl olabilir mi?
**
Dinin dirimsel bir karşılığı var mı? Dirimsel olanı din artırıyor mu azaltıyor mu? Akıl artırıyor mu azaltıyor mu? Bilim artırıyor mu azaltıyor mu?
Aklın ve özgürlüğün dirimsel bir karşılığı var mı? Akıl ve özgürlük dirimsel olanı artırıyor mu azaltıyor mu?
Bilim ve gerçeklik arayışı ve bilgisi dirimsel olanı artırıyor mu azaltıyor mu?
