Günümüzde karikatürlerde, dizilerde ya da filmlerde yaygın olarak gördüğümüz bir obje ve bunun psikolojik hastalıklarla özdeşleşmesi; huni ve psikolojik hastalıklar. Kafasına huniyi ters takan kişinin bir psikolojik hastalığı olduğu algısına çoğumuz sahibiz. O kişide bir psikolojik hastalık olduğu ya da olabileceğini düşünüyoruz.
Peki neden?
Yıllar içerisinde belki de hiç fark etmeden yavaş yavaş oluşturduğumuz bu algı ya da önyargı nereden bize ulaştı ve bunu nasıl edindik? Trepanasyon yöntemi ilk çağlardan 17. yüzyıla kadar yaygınca kullanılmıştır. İlk çağlarda psikolojik hastalığa sahip olan bireylerin beyinlerine ya da kafalarına kötü ruh girdiğine inanılırmış. Bu nedenle bu kişilerin kafalarını mızrakla delip, açtıkları o delikten kötü ruhun dışarı çıkacağına ve kişinin iyileşeceğine inanılırmış.
Daha sonraları Orta Çağda Avrupa’da özellikle psikolojik hastalıkların yine kötü ruhlarla ya da şeytanlarla ilişkilendirildiği dönemlerde, kişinin kafa derisi kaldırılıp özel aletlerle (delgilerle) o kişilerin kafalarında delikler açmışlardır. Kafatasında delik açılan kişinin, açılan o delikten kişinin beynine bitki ve çiçeklerden hazırladıkları karışımları dökerlermiş. O tarihlerde bu işlemi yaparken bazen huni kullanılmıştır.
Yıllar öncesinde birbiriyle aslında hiç de ilişkisi olmayan nesne ve hastalıkların özdeşleşmesi çok eski zamanlara gitmektedir.
Bugün farkında olmadığımız, bize birileri (ki bu aile ya da sosyal çevre çoğunlukla) tarafından öğretilen davranışlarımız, tutumlarımız, yargılarımız ve önyargılarımız bulunmaktadır. Bunların çoğunu biz fark etmeden gün içinde konuşuyoruz ve yapıyoruz. Huni ve psikolojik hastalıkların özdeşleşmesi belki de bu önyargılarımızın en masumudur. Bazen ötekileştiren, dışlayan ya da damgalayan şekilde davranabiliyoruz ki özellikle konu psikolojik hastalıklar gibi göremediğimiz ama davranışlarla kendisini gösteren durumlar olduğunda.
Psikolojik hastalığı olan bireyler tehlikeli değillerdir. Genetik faktörler, psikolojik etmenler ve sosyal çevre psikolojik hastalıkların ortaya çıkmasın da ki faktörler olabilir. Her davranışın ve hastalığı bir nedeni ve geçmişi vardır. Bu nedenle, bu bireyleri toplumdan dışlamak, ötekileştirmek onlara yapacağımız en büyük kötülük olacaktır ki kendilerini zaten dışlanmış hissediyorlar. Bu nedenle önyargılarımızın ve dolaylı olarak davranışlarımızın farkında olmak ve bunların nedenlerini araştırmak aynen bu yazıda olduğu gibi çok önemlidir.
Klinik Psikolog Canahmet BOZ
